Psychologia sportu

Psychologia sportu jest naukowym badaniem ludzi oraz ich zachowań w kontekście sportu, a także aktywności fizycznej i praktycznym zastosowaniem tej wiedzy. Psychologowie sportu określają zasady oraz wytyczne, które mogą być zastosowane przez specjalistów w pomocy dorosłym oraz dzieciom w uprawianiu sportu, w aktywności fizycznej, a także w czerpaniu z tego jak największych korzyści. 

Większość ludzi bada psychologię sportu, koncentrując się na dwóch obszarach. Pierwszym z nich jest zrozumieniu tego, jak czynniki psychologiczne wpływają na poziom indywidualnej sprawności fizycznej i wykonania sportowego. Przykładowe pytania, które mogą się pojawić w tym obszarze zainteresowań to:

• Jak niepokój wpływa na skuteczność pierwszego serwisu u tenisisty?
• Czy brak pewności siebie  wpływa na zdolność dziecka do nauki pływania?
• Czy trening wyobrażeniowy ułatwia sportowcowi lub osobie ćwiczącej powrót po kontuzji?

Drugim obszarem zainteresowań jest zrozumieniu tego, jak udział w sporcie i aktywności fizycznej wpływa na rozwój psychologiczny człowieka, jego zdrowie oraz dobrostan:

• Czy bieganie ma pozytywny wpływ na złagodzenie stanów lękowych oraz depresji?
• Czy młodzi sportowcy uczą się zbyt agresywnych zachowań poprzez ich udział w rywalizacji sportowej?
• Czy udział w turniejach tenisowych wzmacnia rozwój osobisty młodej tenisistki?

Psychologia sportu ma zastosowanie dla szerokiego kręgu ludzi. Wielu zawodowych psychologów sportu pomaga sportowcom klasy światowej  w osiąganiu jak najlepszych rezultatów, ale jednocześnie wielu innych jest zainteresowanych pracą z dziećmi, ludźmi niepełnosprawnymi fizycznie lub psychicznie, osobami w starszym wieku czy też sportowcami rekreacyjnymi. Należy także zauważyć, że coraz większa liczba psychologów sportu koncentruje się na czynnikach psychologicznych w powiązaniu z ćwiczeniami i zdrowiem – zachęcaniu ludzi, prowadzących siedzący tryb życia do większej aktywności fizycznej czy zwracaniu uwagi na efektywność ćwiczeń fizycznych w leczeniu depresji.

Psycholog sportu dąży do tego, aby w swojej pracy zrozumieć oraz pomóc profesjonalnym sportowcom, dzieciom czy ludziom z fizycznymi lub mentalnymi niepełnosprawnościami, seniorom oraz rekreacyjnym sportowcom w maksymalizacji ich udziału w sporcie, osiągnięciu najlepszych możliwych wyników, osobistej satysfakcji i rozwoju poprzez uczestnictwo w aktywności fizycznej.

Na czym polega rola psychologa sportu?

Psycholog sportu to wykwalifikowany specjalista, posiadający ukończone studia magisterskie na kierunku psychologia, uzupełnione studiami podyplomowymi z zakresu psychologii sportu. Współcześnie psychologowie sportu mogą realizować swoje kariery zawodowe na szerokim polu działań. Trzema głównymi rolami w ich działalności zawodowej jest prowadzenie badań naukowych, nauczanie oraz udzielanie konsultacji. 

Naukowa rola psychologa sportu wiąże się przede wszystkim z pracą badawczą i poszerzaniem zakresu wiedzy na danym polu badań. Psychologowie sportu mogą przykładowo badać co motywuje dzieci do uprawiania sportu, jak trening wyobrażeniowy wpływa na poziom wykonania uderzenia w tenisie ziemnym czy to jak regularne biegania w określonych ramach czasowych wpływa na poziom lęku u biegacza.

Drugą wpomnianą wcześniej rolą psychologa sportu jest rola edukatora, czyli osoby która przekazuje nabytą wiedzę kolejnym ludziom. Wielu psychologów sportu prowadzi zajęcia lub kursy uniwersyteckie z zakresu psychologii zdrowia i aktywności fizycznej, stosowanej psychologii sportu czy psychologii sportu w ujęciu społecznym. 

Trzecią rolą jest psychologa sportu jest praca jako konsultant, który wspiera indywidualnych sportowców lub drużyny sportowe, pomagając im w poszukiwaniu, nabywaniu lub rozwijaniu umiejętności psychologicznych, służących poprawie poziomu wykonania sportowego podczas rywalizacji sportowej i treningu. Psychologowie sportu znajdują pełnoetatowe zatrudnienie jako konsultanci w komitetach olimpijskich a także na uczelniach wyższych. Wielu z nich jest zatrudnianych także na określony wymiar czasu przez drużyny sportowe oraz indywidualnych sportowców jako osoby, odpowiadające za trening mentalny.  

Psycholog sportu a trener mentalny.

We współczesnej psychologii sportu istnieje znaczące rozróżnienie pomiędzy kliniczną psychologią sportu a edukacyjną psychologią sportu. Psycholog sportu posiada szeroki zakres wiedzy psychologicznej, dlatego też jest w stanie zdiagnozować problem w pracy z osobami z zaburzeniami emocjonalnymi, takimi jak stany lękowe czy poważna depresja i przekierować ją do odpowiedniego specjalisty – na przykład psychologa klinicznego, psychoterapeuty czy psychiatry. Należy w tym miejscu wyraźnie zaznaczyć, że miano psychologa otrzymuje wyłącznie osoba, która ukończyła studia magisterskie na kierunku psychologii, a w przypadku psychologa sportu koniecznie jest oczywiście ukończenie dodatkowych kursów czy studiów podyplomowych z zakresu psychologii sportu.

Edukacyjna psychologia sportu, która została wspomniana na wstępie, dotyczy psychologii sportu i aktywności fizycznej, wiedzy fizjologicznej czy kinezjologii. Specjaliści pracujący w tym obszarze z indywidualnymi sportowcami lub drużynami sportowymi mogą być nazywani trenerami mentalnymi, trenerami przygotowania mentalnego czy konsultantami do spraw psychologii sportu. W zależności od nabytej wiedzy i doświadczenia są to osoby, które mogą prowadzić zajęcia z szeroko pojętego treningu mentalnego. W przypadku napotkania na swojej drodze zawodowej sportowca z emocjonalnymi zaburzeniami, trener przygotowania mentalnego powinien przekierować taką osobę do odpowiedniego specjalisty – na przykład psychologa klinicznego czy psychologa sportu.

Kiedy i dlaczego warto zadbać o odpowiednie przygotowanie psychologiczne?

Przygotowanie psychologiczne jest skierowane do każdej osoby, która chciałaby odkryć, nabyć czy rozwinąć swoje umiejętności psychologiczne. Jest to niezwykle ważna kwestia, ponieważ współpraca z psychologiem sportu czy trenerem przygotowania mentalnego jest czasami nadal traktowana jako działania, na które decydują się osoby, posiadające problemy. W praktyce sytuacja prezentuje się w taki sposób, że psycholog sportu czy trener przygotowania mentalnego może współpracować także z osobami, którym zależy na rozwoju osobistym i jak najpełniejszym wykorzystaniu swojego potencjału fizycznego oraz intelektualnego. 

Każdy sportowiec, niezależnie od uprawianej dyscypliny sportu, powinien posiadać wiedzę na temat czterech obszarów, które należy objąć swoją uwagą oraz treningiem a są to: przygotowanie motoryczne, przygotowanie taktyczne, przygotowanie techniczne oraz przygotowanie psychologiczne. Psycholog sportu czy trener przygotowania mentalnego to osoba, która wspiera sportowca – niezależnie od jego wieku czy poziomu zaawansowania – w rozwoju mentalnym. Jedną z dyscyplin sportu uważanych za najbardziej wymagającą pod względem mentalnym jest tenis ziemny, o którym więcej już niebawem.

Literatura:

Robert S. Weinberg, Daniel Gould (2008). Foundations of Sport and Exercise  Psychology